Choć mówimy w jednym języku wyróżnić można wiele stylów, partnerski i niepartnerski, można także rozpatrywać ich bezpośredniość, więź i zgodność przekazu. Wszystkie te czynniki kształtują się już od wczesnego dzieciństwa a na ich poziom szczególny wpływ ma samoocena.

Teresa Rostowska (2008) wyróżnia dwa rodzaje stylów komunikacyjnych: partnerski i niepartnerski (Rostowska, 2008). Ten pierwszy związany jest z poszanowaniem oczekiwań i pragnień partnera na równi z własnymi, tolerancją dla odmiennych poglądów i brakiem skłonności oceniania, przekonywania do własnych opinii, lub udzielania rad. Równocześnie osoba posługująca się tym stylem dba o realizacje własnych planów i nie podporządkowuje się innym wbrew własnej woli, dąży do zrozumienia wypowiedzi innych osób i domaga się tego samego względem siebie. Partnerski styl sprzyja okazywaniu uczuć, otwartości, stabilności i jak pisze autorka stanowi „podstawę wysokiego poziomu jakości życia małżeńskiego i rodzinnego”. Styl niepartnerski występuje w formie egocentrycznej oraz alocentrycznej. Forma egocentryczna objawia się w braku dbałości o zrozumiałość wypowiedzi, nie słuchaniu partnera, koncentracji wyłącznie na własnych celach, próbach przekonywania do własnych poglądów poprzez groźby, nakazy, sugestie lub oceny. Dla formy alocentrycznej charakterystyczna jest rezygnacja z własnych potrzeb i koncentracja na realizacji celów partnera, pozwalanie na nieuważne słuchanie lub przerywanie wypowiedzi, uleganie wpływom i nakazom.

Style konwersacyjne można również rozpatrywać pod kątem trzech wymiarów: bezpośredniości, więzi oraz zgodności przekazu (Plopa, 2005). Zwykle można wskazać tendencję do korzystania z pewnego stylu, jednak zmieniają się one w różnych relacjach interpersonalnych. Bezpośrednia komunikacja ma miejsce wówczas, gdy osoba mówi co czuje i myśli, patrzy prosto w oczy, jest to skłonność do mówienia zawsze prawdy. Otoczenie może odbierać taki styl jako pozytywny, bezpośredni i uczciwy lub jako negatywny, świadczący o braku wrażliwości i uważności na drugiego człowieka. Osoby o stylu pośrednim cechuje unikanie komunikatów „ja”, wyrażania własnych opinii, są raczej skłonne do wygłaszania ogólnych sądów. Niektóre komunikaty mają na celu wyrażenie więzi, zbliżenie się do kogoś poprzez rozmowę. Mogą pojawić się niewerbalne sygnały, takie jak dotyk, kontakt wzrokowy, fizyczna bliskość. Inne komunikaty poprzez odpowiedni wyraz twarzy, ton głosu i postawę ciała wyrażają potrzebę utrzymania dystansu.

O zgodności przekazu możemy mówić wówczas, gdy płaszczyzny werbalna i niewerbalna niosą te same treści. Komunikacja niezgodna charakteryzuje się brakiem spójności pomiędzy tymi dwiema płaszczyznami komunikatu. Z taką sytuacją mamy do czynienia kiedy, na przykład, żona mówi do męża rano przed pracą: „Bardzo się spieszę. Jestem już spóźniona” i równocześnie zaczyna przeglądać leżące na stole czasopismo, lub kiedy mąż zachwala posiłek, podczas gdy na jego twarzy rysuje się grymas. Niezgodne wypowiedzi powodują napięcie, niepewność i zakłopotanie u odbiorcy, a także prowadzą do dwuznacznych odpowiedzi. Korzystnym zazwyczaj stylem jest jasna, bezpośrednia i zgodna komunikacja, jednak poszczególne pary mogą wypracować odmienny model wzajemnego porozumiewania się, który dla nich będzie bardziej odpowiedni.

Style komunikacyjne kształtują się od wczesnych lat życia. Nabywamy je jako dzieci, dzięki wzorom dostarczanym przez rodziców i inne osoby z otoczenia, w procesie modelowania i społecznego uczenia się. Osoby wychowywane w środowisku chłodnym i pełnym dystansu będą dobrze odnajdywały się w podobnych relacjach także w dorosłym życiu, a kontakty oparte na pełnej bezpośredniości i bliskości będą odbierały jako niekomfortowe lub zagrażające. Osoby, które jako dzieci uczestniczyły w pełnym ciepła i otwartości życiu rodzinnym, będą czuły się zagubione wśród osób bardziej skrytych i mniej wylewnych.

Styl konwersacyjny zależy także od kontekstu społecznego: tematu rozmowy i jej celów oraz relacji łączącej z współrozmówcą. Rozmowa z pracodawcą, kolegą, dzieckiem lub partnerem życiowym będzie się charakteryzowała odmiennymi stylami. Wpływ na przebieg kontaktu ma również stan zaspokojenia potrzeb, samopoczucie, nastrój. Jeśli osoba czuje się dobrze, bezpiecznie i pewnie będzie prezentowała bardziej otwarty, bezpośredni styl. Mniejszą też będzie miała skłonność do odczytywania negatywnych intencji rozmówcy lub nie będzie przykładała do nich zbyt wielkiej wagi. W stanie braku zadowolenia i pewności siebie niejednoznaczne stwierdzenia wywołają obrazę, smutek lub złość.

Czynnikiem mającym bardzo duże znaczenie w procesie komunikowania się jest poczucie własnej wartości. Jak pisze Virginia Satir (2002) ludzi o wysokim poczuciu własnej wartości charakteryzuje integralność, uczciwość, współczucie, odpowiedzialność, wiara we własne siły i miłość. Osoby takie potrafią prosić o pomoc, doceniają wartość innych, akceptują i szanują wszystkie swoje i cudze uczucia. Kryzysy traktują jako przejściowe sytuacje, które nie zaburzają ich obrazu siebie, lecz są drogą do umocnienia i wzrostu. Niskie poczucie własnej wartości wiąże się z przekonaniem, że inni są wrogo nastawieni, dążą do oszukania, poniżenia i wykorzystania. Osoby o niskiej samoocenie czują się ofiarami. W lęku przed zranieniem izolują się, stają się niewrażliwi na potrzeby własne i cudze, cierpią w samotności. Skłonne są do interpretowania zachowania i słów w sposób negatywny. Łatwo ulegają więc zranieniu, często przyjmują neutralne stwierdzenia jako krytykę względem własnej osoby a komunikaty pozytywne są przez nie odbierane jako mało istotne lub fałszywe. Niejednoznaczne komunikaty interpretują jako negatywne co często bywa powodem nieporozumień. Stan depresji charakteryzuje między innymi zaniżona samoocena, sprzyjająca negatywnej interpretacji interakcji z innymi. Nasila to obniżenie nastroju oraz zmniejsza chęć nawiązywania kontaktu. Każda sytuacja interpersonalna jest odbierana jako zagrożenie dla osłabionej samooceny i samopoczucia, a unikanie innych powoduje ograniczenie możliwości uzyskania wsparcia lub wyraźnych pozytywnych komunikatów.

0
    0
    Twój koszyk
    Twój koszyk jest pustyWróć do sklepu