Spostrzeżenia vs ocena. Język serca

Język serca – część 4 – spostrzeżenie vs ocena

Spostrzeżenie to coś, co dają nam zmysły:  kształt, dźwięk, kolor, zapach, smak, brzmienie, wygląd, faktura, temperatura, ruch, zachowanie. Jest faktem, czymś co realnie istnieje, nawet wtedy gdy zamkniemy oczy, uszy i zasłonimy nosy. Cała reszta jest naszą interpretacją: subiektywną, prawdziwą dla nas i istniejącą tak długo, jak długo będzie istnieć nasza myśl. Nasza interpretacja nadaje spostrzeżeniom znaczenie i wartość, umiejscawia rzecz lub zachowanie na osi pozytywności.

Obserwacją byłoby stwierdzenie: Cały dzień spędził przed telewizorem, czasami drzemiąc. Nie przygotował sobie posiłków tylko czekał aż będzie gotowe.  4 razy wstał, aby skorzystać z toalety lub napić się wody. Głaskał kota.

Jeśli ktoś nazwie go leniem, to tylko dlatego, że według tego „ktosia” takie właśnie zachowanie charakteryzuje lenia. Być może nasz „leń”  jest chory i nie wolno mu wstawać, być może przez cały tydzień pracował po 17 godzin dziennie i pozwolił sobie na odpoczynek, być może po prostu lubi tak spędzać czas. Czy to czyni go leniem?

Poniżej przytaczam nieco przykłady komunikatów wyrażających ocenę oraz spostrzeżenia (na podstawie „Porozumienie bez przemocy”, M. Rosenberg):

Wszelkie kwantyfikatory, np. zawsze, nigdy, wszystko, nic, stale, ludzie, kiedykolwiek najczęściej są nieprawdziwe i prowadzą do wygłoszenia oceny, np.

„Ciągle grasz na komputerze”, „Nigdy mi nie pomagasz”

A oto alternatywne stwierdzenia, w których także zostały użyte kwantyfikatory:

„Ilekroć przychodzę do ciebie, grasz na komputerze”, „Nie pamiętam abyś pomógł mi podczas sprzątania”

Warto zwrócić uwagę na kilka konsekwencji.

1. Użycie oceny zwykle wzbudza niechęć, bunt, sprzeciw i wywołuje agresję, chęć obrony lub odwetu. Wypowiedź o charakterze obserwacji nie jest traktowana jako atak, pozawala adresatowi skoncentrować się na treści i wykorzystać informację dla obopólnej korzyści.
2. Język jest tak skonstruowany, że pozwala opisywać statyczny obraz, a trudno za jego pomocą oddać dynamiczny proces. Ocenianie przychodzi nam tak łatwo, ponieważ chcemy w jednym słowie zawrzeć całą naszą obserwację, wcześniejsze doświadczenie i opinię. Wypowiedź o charakterze oceny pozwala więc na szybsze przekazanie treści. Równocześnie ogałacamy treść z istotnych elementów pozostawiając słuchacza w niewiedzy z jakich przyczyn ta ocena powstała. Zanim coś powiesz, zastanów się: czy bardziej zależy ci, aby być dobrze zrozumianym, oraz by twoje słowa były wykorzystane przez adresata czy może bardziej zależy ci na szybkim wypowiedzeniu swoich opinii.
3. Jeśli chcesz zachować asertywność, to zamiana ocen na spostrzeżenia jest rozwiązaniem dla ciebie: pozwala wyrażać siebie i szanować innych.
4. Jeśli decydujesz się wydać opinię – weź odpowiedzialność za swoje słowa. Najprościej to zrobić podkreślając: Moim zdaniem…, szczegółowo o tym pisałam tu

Ostatecznie to tylko i wyłącznie od ciebie zależy jakimi słowami będziesz obdarzał swoich bliskich, znajomych, podwładnych i przełożonych.

Podziel się swoimi wnioskami w komentarzach!